ΤΟ ΚΕΛΛΙΟ ΤΟΥ ΓΕΝΕΣΙΟΥ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ «ΜΑΡΟΥΔΑ» ΣΤΟ ΑΓΙΟΝ ΟΡΟΣ, 17ος – 19ος ΑΙΩΝΕΣ
Abstract
Στὶς Καρυὲς τοῦ Ἁγίου Ὄρους εὑρίσκεται τὸ κελλίο τοῦ Γενεσίου τῆς
Θεοτόκου «τοῦ Μαρουδᾶ», τὸ ὁποῖο ἀνήκει στὴν μονὴ Χιλανδαρίου. Παρὰ τὴν παλαιότητά του,
τὸ κελλίο δὲν εὐμοίρησε ἀναφορῶν στὴν ἔρευνα, οὔτε βεβαίως ἐπισταμένης μελέτης. Ἐντούτοις, ἡ
πρόσφατη μελέτη τῶν σωζόμενων στὸ κελλίο ἐγγράφων καὶ ἐπιγραφῶν ἐπέτρεψε τὴν σύνταξη
διαγράμματος τῆς ἱστορίας τοῦ κελλίου ἀπὸ τὸν 17ο αἰώνα καὶ ἑξῆς. Ἀξίζει δὲ νὰ σημειωθεῖ ὅτι οἱ
πληροφορίες τῶν ἀνωτέρω πηγῶν δὲν τεκμηριώνουν μόνον τὴν διαδοχὴ καὶ τὸ ἔργο τῶν γερόντων
τοῦ κελλίου, ἀλλὰ καὶ πτυχὲς τοῦ βίου τῶν Ἁγιορειτῶν καὶ τῶν ἐξελίξεων στὸν Ἄθω, ἰδίως μετὰ τὰ
μέσα τοῦ 18ου αἰῶνος καὶ ἑξῆς.
References
Ἀλέξανδρος (Λαζαρίδης), Λαυριώτης γέρων (1957): Ὁδηγὸς Ἁγίου Ὄρους Ἄθω,
Ἀθήναι.
- (1962): Ἄθως. Ἀγῶνες καὶ θυσίαι, 1850-1855. Ἔγγραφα Μακεδονικῆς Ἐπαναστάσεως,
Ἀθήναι.
- (1963): Τὸ Ἅγιον Ὄρος μετὰ τὴν Ὀθωμανικὴν κατάκτησιν, ΕΕΒΣ 32, 113-261.
- (1966): Ἔγγραφα Ἁγίου Ὄρους τῆς Μεγάλης Ἑλληνικῆς Ἐπαναστάσεως, 1821-1832,
Ἀθήναι.
Ἀναστασιάδης, Βασίλειος Ἰ. (2002): Ἀρχεῖον τῆς Ἱ. Μ. Χιλανδαρίου. Ἐπιτομὲς
μεταβυζαντινῶν ἐγγράφων, [Ἐθνικὸ Ἵδρυμα Ἐρευνῶν, Ἰνστιτοῦτο Βυζαντινῶν Ἐρευνῶν,
Ἀθωνικὰ Σύμμεικτα 9], Ἀθήνα.
Βασδραβέλλης, Ἰωάννης Κ. (1965): Φιρμάνιον διακανονισμοῦ φορολογικῶν θεμάτων
προνομίων καὶ ἄλλων τινῶν παρεμφερῶν ζητημάτων τοῦ Ἁγίου Ὄρους, Μακεδονικὰ 6, 256-
265.
Βαφειάδης, Κωνσταντῖνος Μ. (2004): Τοιχογραφίες στὶς Καρυὲς τοῦ Ἁγίου Ὄρους
ἀπὸ τὸν 15ο ἕως τὶς ἀρχὲς τοῦ 19ου αἰῶνα, ΔΧΑΕ 25, 37-56.
Βλάχος, Κοσμᾶς ἱεροδ. (1903): Ἡ χερσόνησος τοῦ Ἁγίου Ὄρους Ἄθω καὶ αἱ ἐν αὐτῇ
μοναὶ πάλαι τε καὶ νῦν, ἐν Βόλῳ, [Ἁγιορειτικὴ Ἑστία, Ἀθωνικὰ Ἀνάλεκτα 2, Θεσσαλονίκη
2005].
Γαβριήλ, Σταυρονικητιανός (1928): Ἡ Ἐπιστασία τῆς ἱερᾶς Κοινότητος τοῦ Ἁγ. Ὄρους
Ἄθω καὶ οἱ ἀπὸ τοῦ ἔτους 1783-1928 χρηματίσαντες ἐπιστάται, Ἅγιον Ὄρος.
Γάσπαρης, Χαράλαμπος (1991): Ἀρχεῖο Πρωτάτου. Ἐπιτομὲς μεταβυζαντινῶν
ἐγγράφων, [Ἐθνικὸ Ἵδρυμα Ἐρευνῶν, Ἰνστιτοῦτο Βυζαντινῶν Ἐρευνῶν, Ἀθωνικὰ Σύμμεικτα
2], Ἀθήνα.
Γεδεών, Μανουὴλ Ἰ. (1885): Ὁ Ἄθως. Ἀναμνήσεις - Ἔγγραφα - Σημειώσεις, ἐν
Κωνσταντινουπόλει.
Δανιήλ, μον. ἁγιογράφου (1927): Ἱστορικὴ μελέτη περὶ τῆς ἀναφυείσης διαφορᾶς ἐν τῇ
κατ’ Ἄθῳ ἱερᾷ μονῇ τοῦ Ἁγίου Παντελεήμονος, ἐν Πάτραις.
Δεληκάνης, Καλλίνικος ἀρχιμαν. (1902): Περιγραφικὸς κατάλογος τῶν ἐν τοῖς κώδιξι
τοῦ πατριαρχικοῦ ἀρχειοφυλακίου σωζομένων ἐπισήμων ἐγγράφων περὶ τῶν ἐν Ἄθῳ μονῶν
(1630-1863), ἐν Κωνσταντινουπόλει.
Κουρίλας Εὐλόγιος Λαυριώτης (1929): Ἱστορία τοῦ Ἀσκητισμοῦ - Ἀθωνῖται, τόμ. Α΄
Θεσσαλονίκη.
Κτενᾶς, Χριστοφόρος ἀρχιμαν. (1935): Ἅπαντα τὰ ἐν Ἁγίῳ Ὄρει ἱερὰ καθιδρύματα εἰς
726 ἐν ὅλῳ ἀνερχόμενα καὶ αἱ πρὸς τὸ δοῦλον Ἔθνος ὑπηρεσίαι αὐτῶν, ἐν Ἀθήναις.
Μαμαλάκης, Ἰωάννης Π. (1971): Τὸ Ἅγιον Ὄρος (Ἄθως) διὰ μέσου τῶν αἰώνων,
Θεσσαλονίκη.
Μαρινέσκου, Φλορίν (2001): Ρουμανικὰ ἔγγραφα τοῦ Ἁγίου Ὄρους. Ἀρχεῖο Πρωτάτου,
[Κέντρο Νεοελληνικῶν Ἐρευνῶν Ἐθνικοῦ Ἱδρύματος Ἐρευνῶν 76], Ἀθήνα.
Μεταξάκης, Μελέτιος μητρ. (1913): Τὸ Ἅγιον Ὄρος καὶ ἡ ῥωσικὴ πολιτικὴ ἐν Ἀνατολῇ,
ἐν Ἀθήναις.
Μουζάκης, Δημήτριος (2012): Τὸ Ἅγιον Ὄρος ἀπὸ τὴν Ὀθωμανικὴ αὐτοκρατορία στὸ
Ἑλληνικὸ Βασίλειο: ἡ θεσμικὴ ὀργάνωση, Τὸ Ἅγιον Ὄρος στὰ χρόνια τῆς Ἀπελευθέρωσης.
Ἀφιέρωμα στὴν Ἑκατονταετηρίδα τῆς Ἀπελευθέρωσης, 2/15 Νοεμβρίου 1912, Θεσσαλονίκη.
Μυλωνᾶς, Παναγιώτης (ἐπιμ.) (2009): Μπάρσκι Γκριγκόροβιτς Βασίλι, Τὰ ταξίδια του
στὸ Ἅγιον Ὄρος, 1725-1726, 1744-1745, [Ἁγιορειτικὴ Ἑστία], Θεσσαλονίκη.
Μπονόβας, Νικόλαος Μ. (2009): Ὄψιμη μεταβυζαντινὴ ζωγραφικὴ στὸ Ἅγιον Ὄρος.
Τὸ ἐργαστήριο τῶν Καρπενησιωτῶν ζωγράφων (1773-1890), (Ἀνέκδοτη Διδακτορικὴ διατριβή,
Ἀριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης), Θεσσαλονίκη.
Νιχωρίτης Κ. (2013): Οἱ ἐπιδράσεις τῆς πνευματικῆς παράδοσης τοῦ Ἁγίου Ὄρους στὸν
βίο καὶ τὸν πολιτισμὸ τῶν Σλάβων, Θεσσαλονίκη.
Παπαχρυσάνθου, Διονυσία (1992): Ὁ Ἀθωνικὸς μοναχισμός. Ἀρχὲς καὶ ὀργάνωση
[ΜΙΕΤ], Ἀθήνα.
- (1999): Ἡ διοίκηση τοῦ Ἁγίου Ὄρους (1600-1927), [Ἐθνικὸ Ἵδρυμα Ἐρευνῶν,
Ἰνστιτοῦτο Βυζαντινῶν Σπουδῶν, Ἀθωνικὰ Σύμμεικτα 6], Ἀθήνα.
Πατάπιος, μον. Καυσοκαλυβίτης (2010): Ὅσιος Παρθένιος ὁ Σκοῦρτος, ὁ ἐκ Φουρνᾶ
τῶν Ἀγράφων. Ὁ βίος καὶ τὸ ζωγραφικό του ἔργο, Ἀθήνα.
Παπαδημητρίου-Δούκας, Νικόλαος Δ. (2000): Συμβολὴ στὴν ἔρευνα τῶν θεσμῶν τοῦ
Ἁγίου Ὄρους (ἀρχὲς17ου - ἀρχὲς 20ου αἰ.), Θεολογία 71/2, 561-663
Παυλικιάνωφ, Κύριλλος (2002): Σλάβοι μοναχοὶ στὸ Ἅγιον Ὄρος ἀπὸ τὸν Ι΄ ὡς τὸν ΙΖ΄
αἰώνα, Θεσσαλονίκη.
Πετρακάκος, Δημήτριος Ἀ. (1915): Νέαι πηγαὶ τῶν θεσμῶν τοῦ Ἁγίου Ὄρους, ἐν
Ἀλεξανδρείᾳ [Ἁγιορειτικὴ Ἑστία, Ἀθωνικὰ Ἀνάλεκτα 4, Θεσσαλονίκη 2011].
- (1925): Τὸ μοναχικὸν πολίτευμα τοῦ Ἁγίου Ὄρους Ἄθω, Ἀθήναι.
Πολυβίου, Μιλτιάδης Δ. (2014): Ὁ σκευοφύλαξ Φιλόθεος ὁ ἐκ Μουντανείων καὶ
ἄλλοι Μουδανιῶτες μοναχοὶ τῆς μονῆς Βατοπεδίου, Ἀθωνικὰ Τετράδια 1, 35-43.
Σιδηρόπουλος, Δημήτριος (2003): Ὁ ἀρσανᾶς τῆς Ἱ. Μονῆς Ἁγίου Παντελεήμονος,
Ἅγιον Ὄρος καὶ Θάλασσα. Παραπλέοντας τὸν Ἄθω, [Κέντρο Διαφύλαξης Ἁγιορειτικῆς
Κληρονομιᾶς], Θεσσαλονίκη, 74-76.
Σμυρνάκης, Γεράσιμος ἱερομόν. (1903): Τὸ Ἅγιον Ὄρος, ἐν Ἀθήναις (= ἀνατ. μὲ
πρόλογο καὶ εὑρετήριο, Καρυὲς Ἁγίου Ὄρους 2005).
Ταχιάος, Ἀντώνιος-Αἰμίλιος Ν. (2001): Ἕνα ἁγιορειτικὸ Μοναστήρι ποὺ χάθηκε: ἡ
παλαιὰ Μονὴ Ρωσικοῦ, ὅπως τὴν περιγράφει ὁ Βασίλειος Γρηγόροβιτς-Μπάρσκυ, Ἀφιέρωμα
στὴ μνήμη τοῦ Σωτήρη Κίσσα, [Ἑλληνικὴ Ἑταιρεία Σλαβικῶν Μελετῶν], Θεσσαλονίκη [=
ἀνατύπωση στό: Ὁ ἴδιος, Βυζάντιο, Σλάβοι, Ἅγιον Ὄρος, Θεσσαλονίκη 2006].
Τουτός, Νικόλαος, Φουστέρης, Γεώργιος (2010): Εὑρετήριον τῆς μνημειακῆς
ζωγραφικῆς τοῦ Ἁγίου Ὄρους, 10ος – 17ος αἰώνας, [Ἀκαδημία Ἀθηνῶν. Κέντρο Ἔρευνας τῆς
Βυζαντινῆς καὶ Μεταβυζαντινῆς Τέχνης], Ἀθήναι.
Τσιοράν, Γεώργιος (1938): Σχέσεις τῶν ρουμανικῶν χωρῶν μετὰ τοῦ Ἄθω καὶ δὴ τῶν
μονῶν Κουτλουμουσίου, Λαύρας, Δοχειαρίου καὶ Ἁγίου Παντελεήμονος ἣ τῶν Ρώσων, [Texte
und Forschungen zur byzantinisch-neugriechischen Philologie 25], Athen.
Χρυσοχοΐδης, Κρίτων (1997): Παραδόσεις καὶ πραγματικότητες στὸ Ἅγιον Ὄρος στὰ
τέλη τοῦ ΙΕ΄ καὶ στὶς ἀρχὲς τοῦ ΙΣΤ΄ αἰώνα, Ὁ Ἄθως στοὺς 14ο-16ο αἰῶνες. Τὸ Ἅγιον Ὄρος ἀπὸ
τὴν βυζαντινὴ στὴν ὀθωμανικὴ πραγματικότητα, 14ος-16ος αἰῶνες. Ἀναθεωρημένες ἀνακοινώσεις
Ἡμερίδας στὸ Ἰνστιτοῦτο Βυζαντινῶν Ἐρευνῶν τοῦ Ἐθνικοῦ Ἱδρύματος Ἐρευνῶν 17 Ὀκτωβρίου
1995 [Ἀθωνικὰ Σύμμεικτα 4], Ἀθήνα, 99-147.
- (1997Α): Πατριαρχικὸ γράμμα τοῦ Καλλινίκου Δ΄, Θησαυροὶ τοῦ Ἁγίου Ὄρους,
(Κατάλογος ἐκθέσεως), Θεσσαλονίκη, ἀριθ. 13.58.
- (1997Β): Πατριαρχικὸ καὶ συνοδικὸ, διαιτητήριο καὶ ἀποφαντικὸν γράμμα τοῦ
Σωφρονίου Γ΄, Θησαυροὶ τοῦ Ἁγίου Ὄρους, (Κατάλογος ἐκθέσεως), Θεσσαλονίκη, ἀριθ. 13.62.
- (1999): Τὸ ‘Ἄξιον Ἐστίν’. Ἱστορία, λατρεία, στό: Χρυσοχοΐδης Κρίτων, Ταβλάκης
Ἰωάννης, Οἰκονομάκη-Παπαδοπούλου Γιώτα, Τὸ ‘Ἄξιον Ἐστίν’, Παναγία ἡ Καρυώτισσα. Ἡ
ἐφέστια εἰκόνα τοῦ Πρωτάτου. Ἱστορία – Λατρεία –Τέχνη, Ἱερὰ Κοινότης Ἁγίου Ὄρους Ἄθω,
Ἅγιον Ὄρος 1999, 7-17.
- (2000): Πρωτάτο, τὸ κέντρο τοῦ ἀθωνικοῦ μοναχισμοῦ, στό: Ι. Κ. Ἁγίου Ὄρους Ἄθω,
Κειμήλια Πρωτάτου, τόμ, Α΄, Ἅγιον Ὄρος, 19-41.
- (2004): Τὰ κελλιὰ τῶν Καρυῶν, Ἅγιον Ὄρος. Τὰ κελλιὰ τῶν Καρυῶν. Ἡμερολόγιο
2004, (Ἁγιορειτικὴ Ἑστία), Θεσσαλονίκη, 1-20.
Ђурић, Cрђан (1998): Иконе од XII до XVII века, στό: Суботић (ἐπιμ.), 279, 292.
Живојиновић, Μирјана (1972): Светогорске келије и пургоби y средњем векy,
[Бизантолошки Институт. Српске Академије наyка yметности. Посебна изсања књига 13],
Београд.
- (1998): Историја Хиландара. I. Од оснивања манастира 1998 од 1335 године,
Београд.
Синдик, Душан И. (1998): Средњовековна Акта у манастиру Хиландару,
Хиландарски Зборник 10, 9-132.
Суботић, Гојко (ἐπιμ.) (1998): Манастир Хиландар, [Српска Академија Наука и
Уметности], Београд.
- (2004): Натпис у Моливоклисији, ZRBI 41, 507-521.
Суботић, Гојко, Миљковић, Бојан, Дудић, Никола (2019): Натписи манастира
Хиландара, [Српска Академија Наука и Уметности], том први XIV-XVII век, Београд.
Тодић, Бранислав (2015): Повеље цара Алексија манастиру Хиландару и стари
српски писци, Прилози за Књижевност, Језик, Историју и Фолклор, књига LXXXI, 2-16.
Actes de l Athos V. Actes de Chilandar, ἐπιμ. P. Louis Petit, B. Korablev,
[Византїйсксїй Временникъ XVII], St. Petersbourg 1911 [= Amsterdam 1975].
Archives de l’Athos XII, Actes de Saint-Pantéléèmon, ἐπιμ. P. Lemerle, Paris 1982.
Bogdanović, Dimitrije., Djurić, Vojislav J., Medaković, Dejan (1978): Chilandar,
[Jugoslovenska revija], Belgrade.
Byzantine monastic foundation documents. A complete translation of the surviving
Founder’s Typika and Testaments, ἐπιμ. John Philip Thomas, Angela Constantinides Hero,
[Dumbarton Oaks Studies 35], vol. 1, Washington D.C., 2000.
Janin, Raymond (1964): Le monachisme byzantine au moyen âge. Commende et
Typica (Xe-XIVe siècle), RÉB 22, 5-44.
Meyer, Philipp (1894): Die Haupturkunden für die Geschichte der Athosklöster,
Leipzig.
Nästurel, Petre Ş. (1945): Scarlat Calimachi et le monastère de St. Pantéléimon,
Balcania VIII, 183-186.
- (1986): Le mont Athos et les Roumains. Recherches sur leurs relations du milieu du
XIVe siècle à 1654, [OrChrAn 227], Roma.
Pavlikianov, Cyril (2008): The Athonite monastery of Vatopedi from 1462 to 1707,
[Университетска Издателство “Св. Климент Охридски”, Университетска Библиотека
481], Sofia.
Theocharides, Ploutarchos (2015): The Old Monastery of Saint Panteleemon on Mount
Athos (Paliomonastiro), once Of the Thessalonian (Tou Thessalonikeos), Περίβολος, Mélanges
offerts à Mirjana Živojinović [Vizantološki Institut. Srpske Akademije Nauka i Umetnosti,
Posebna Izdanja 44/ 1 – Zadužbina Svetog Manastira Chilandara] vol. I, Belgrade 2015, 83-90.
Ἀθήναι.
- (1962): Ἄθως. Ἀγῶνες καὶ θυσίαι, 1850-1855. Ἔγγραφα Μακεδονικῆς Ἐπαναστάσεως,
Ἀθήναι.
- (1963): Τὸ Ἅγιον Ὄρος μετὰ τὴν Ὀθωμανικὴν κατάκτησιν, ΕΕΒΣ 32, 113-261.
- (1966): Ἔγγραφα Ἁγίου Ὄρους τῆς Μεγάλης Ἑλληνικῆς Ἐπαναστάσεως, 1821-1832,
Ἀθήναι.
Ἀναστασιάδης, Βασίλειος Ἰ. (2002): Ἀρχεῖον τῆς Ἱ. Μ. Χιλανδαρίου. Ἐπιτομὲς
μεταβυζαντινῶν ἐγγράφων, [Ἐθνικὸ Ἵδρυμα Ἐρευνῶν, Ἰνστιτοῦτο Βυζαντινῶν Ἐρευνῶν,
Ἀθωνικὰ Σύμμεικτα 9], Ἀθήνα.
Βασδραβέλλης, Ἰωάννης Κ. (1965): Φιρμάνιον διακανονισμοῦ φορολογικῶν θεμάτων
προνομίων καὶ ἄλλων τινῶν παρεμφερῶν ζητημάτων τοῦ Ἁγίου Ὄρους, Μακεδονικὰ 6, 256-
265.
Βαφειάδης, Κωνσταντῖνος Μ. (2004): Τοιχογραφίες στὶς Καρυὲς τοῦ Ἁγίου Ὄρους
ἀπὸ τὸν 15ο ἕως τὶς ἀρχὲς τοῦ 19ου αἰῶνα, ΔΧΑΕ 25, 37-56.
Βλάχος, Κοσμᾶς ἱεροδ. (1903): Ἡ χερσόνησος τοῦ Ἁγίου Ὄρους Ἄθω καὶ αἱ ἐν αὐτῇ
μοναὶ πάλαι τε καὶ νῦν, ἐν Βόλῳ, [Ἁγιορειτικὴ Ἑστία, Ἀθωνικὰ Ἀνάλεκτα 2, Θεσσαλονίκη
2005].
Γαβριήλ, Σταυρονικητιανός (1928): Ἡ Ἐπιστασία τῆς ἱερᾶς Κοινότητος τοῦ Ἁγ. Ὄρους
Ἄθω καὶ οἱ ἀπὸ τοῦ ἔτους 1783-1928 χρηματίσαντες ἐπιστάται, Ἅγιον Ὄρος.
Γάσπαρης, Χαράλαμπος (1991): Ἀρχεῖο Πρωτάτου. Ἐπιτομὲς μεταβυζαντινῶν
ἐγγράφων, [Ἐθνικὸ Ἵδρυμα Ἐρευνῶν, Ἰνστιτοῦτο Βυζαντινῶν Ἐρευνῶν, Ἀθωνικὰ Σύμμεικτα
2], Ἀθήνα.
Γεδεών, Μανουὴλ Ἰ. (1885): Ὁ Ἄθως. Ἀναμνήσεις - Ἔγγραφα - Σημειώσεις, ἐν
Κωνσταντινουπόλει.
Δανιήλ, μον. ἁγιογράφου (1927): Ἱστορικὴ μελέτη περὶ τῆς ἀναφυείσης διαφορᾶς ἐν τῇ
κατ’ Ἄθῳ ἱερᾷ μονῇ τοῦ Ἁγίου Παντελεήμονος, ἐν Πάτραις.
Δεληκάνης, Καλλίνικος ἀρχιμαν. (1902): Περιγραφικὸς κατάλογος τῶν ἐν τοῖς κώδιξι
τοῦ πατριαρχικοῦ ἀρχειοφυλακίου σωζομένων ἐπισήμων ἐγγράφων περὶ τῶν ἐν Ἄθῳ μονῶν
(1630-1863), ἐν Κωνσταντινουπόλει.
Κουρίλας Εὐλόγιος Λαυριώτης (1929): Ἱστορία τοῦ Ἀσκητισμοῦ - Ἀθωνῖται, τόμ. Α΄
Θεσσαλονίκη.
Κτενᾶς, Χριστοφόρος ἀρχιμαν. (1935): Ἅπαντα τὰ ἐν Ἁγίῳ Ὄρει ἱερὰ καθιδρύματα εἰς
726 ἐν ὅλῳ ἀνερχόμενα καὶ αἱ πρὸς τὸ δοῦλον Ἔθνος ὑπηρεσίαι αὐτῶν, ἐν Ἀθήναις.
Μαμαλάκης, Ἰωάννης Π. (1971): Τὸ Ἅγιον Ὄρος (Ἄθως) διὰ μέσου τῶν αἰώνων,
Θεσσαλονίκη.
Μαρινέσκου, Φλορίν (2001): Ρουμανικὰ ἔγγραφα τοῦ Ἁγίου Ὄρους. Ἀρχεῖο Πρωτάτου,
[Κέντρο Νεοελληνικῶν Ἐρευνῶν Ἐθνικοῦ Ἱδρύματος Ἐρευνῶν 76], Ἀθήνα.
Μεταξάκης, Μελέτιος μητρ. (1913): Τὸ Ἅγιον Ὄρος καὶ ἡ ῥωσικὴ πολιτικὴ ἐν Ἀνατολῇ,
ἐν Ἀθήναις.
Μουζάκης, Δημήτριος (2012): Τὸ Ἅγιον Ὄρος ἀπὸ τὴν Ὀθωμανικὴ αὐτοκρατορία στὸ
Ἑλληνικὸ Βασίλειο: ἡ θεσμικὴ ὀργάνωση, Τὸ Ἅγιον Ὄρος στὰ χρόνια τῆς Ἀπελευθέρωσης.
Ἀφιέρωμα στὴν Ἑκατονταετηρίδα τῆς Ἀπελευθέρωσης, 2/15 Νοεμβρίου 1912, Θεσσαλονίκη.
Μυλωνᾶς, Παναγιώτης (ἐπιμ.) (2009): Μπάρσκι Γκριγκόροβιτς Βασίλι, Τὰ ταξίδια του
στὸ Ἅγιον Ὄρος, 1725-1726, 1744-1745, [Ἁγιορειτικὴ Ἑστία], Θεσσαλονίκη.
Μπονόβας, Νικόλαος Μ. (2009): Ὄψιμη μεταβυζαντινὴ ζωγραφικὴ στὸ Ἅγιον Ὄρος.
Τὸ ἐργαστήριο τῶν Καρπενησιωτῶν ζωγράφων (1773-1890), (Ἀνέκδοτη Διδακτορικὴ διατριβή,
Ἀριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης), Θεσσαλονίκη.
Νιχωρίτης Κ. (2013): Οἱ ἐπιδράσεις τῆς πνευματικῆς παράδοσης τοῦ Ἁγίου Ὄρους στὸν
βίο καὶ τὸν πολιτισμὸ τῶν Σλάβων, Θεσσαλονίκη.
Παπαχρυσάνθου, Διονυσία (1992): Ὁ Ἀθωνικὸς μοναχισμός. Ἀρχὲς καὶ ὀργάνωση
[ΜΙΕΤ], Ἀθήνα.
- (1999): Ἡ διοίκηση τοῦ Ἁγίου Ὄρους (1600-1927), [Ἐθνικὸ Ἵδρυμα Ἐρευνῶν,
Ἰνστιτοῦτο Βυζαντινῶν Σπουδῶν, Ἀθωνικὰ Σύμμεικτα 6], Ἀθήνα.
Πατάπιος, μον. Καυσοκαλυβίτης (2010): Ὅσιος Παρθένιος ὁ Σκοῦρτος, ὁ ἐκ Φουρνᾶ
τῶν Ἀγράφων. Ὁ βίος καὶ τὸ ζωγραφικό του ἔργο, Ἀθήνα.
Παπαδημητρίου-Δούκας, Νικόλαος Δ. (2000): Συμβολὴ στὴν ἔρευνα τῶν θεσμῶν τοῦ
Ἁγίου Ὄρους (ἀρχὲς17ου - ἀρχὲς 20ου αἰ.), Θεολογία 71/2, 561-663
Παυλικιάνωφ, Κύριλλος (2002): Σλάβοι μοναχοὶ στὸ Ἅγιον Ὄρος ἀπὸ τὸν Ι΄ ὡς τὸν ΙΖ΄
αἰώνα, Θεσσαλονίκη.
Πετρακάκος, Δημήτριος Ἀ. (1915): Νέαι πηγαὶ τῶν θεσμῶν τοῦ Ἁγίου Ὄρους, ἐν
Ἀλεξανδρείᾳ [Ἁγιορειτικὴ Ἑστία, Ἀθωνικὰ Ἀνάλεκτα 4, Θεσσαλονίκη 2011].
- (1925): Τὸ μοναχικὸν πολίτευμα τοῦ Ἁγίου Ὄρους Ἄθω, Ἀθήναι.
Πολυβίου, Μιλτιάδης Δ. (2014): Ὁ σκευοφύλαξ Φιλόθεος ὁ ἐκ Μουντανείων καὶ
ἄλλοι Μουδανιῶτες μοναχοὶ τῆς μονῆς Βατοπεδίου, Ἀθωνικὰ Τετράδια 1, 35-43.
Σιδηρόπουλος, Δημήτριος (2003): Ὁ ἀρσανᾶς τῆς Ἱ. Μονῆς Ἁγίου Παντελεήμονος,
Ἅγιον Ὄρος καὶ Θάλασσα. Παραπλέοντας τὸν Ἄθω, [Κέντρο Διαφύλαξης Ἁγιορειτικῆς
Κληρονομιᾶς], Θεσσαλονίκη, 74-76.
Σμυρνάκης, Γεράσιμος ἱερομόν. (1903): Τὸ Ἅγιον Ὄρος, ἐν Ἀθήναις (= ἀνατ. μὲ
πρόλογο καὶ εὑρετήριο, Καρυὲς Ἁγίου Ὄρους 2005).
Ταχιάος, Ἀντώνιος-Αἰμίλιος Ν. (2001): Ἕνα ἁγιορειτικὸ Μοναστήρι ποὺ χάθηκε: ἡ
παλαιὰ Μονὴ Ρωσικοῦ, ὅπως τὴν περιγράφει ὁ Βασίλειος Γρηγόροβιτς-Μπάρσκυ, Ἀφιέρωμα
στὴ μνήμη τοῦ Σωτήρη Κίσσα, [Ἑλληνικὴ Ἑταιρεία Σλαβικῶν Μελετῶν], Θεσσαλονίκη [=
ἀνατύπωση στό: Ὁ ἴδιος, Βυζάντιο, Σλάβοι, Ἅγιον Ὄρος, Θεσσαλονίκη 2006].
Τουτός, Νικόλαος, Φουστέρης, Γεώργιος (2010): Εὑρετήριον τῆς μνημειακῆς
ζωγραφικῆς τοῦ Ἁγίου Ὄρους, 10ος – 17ος αἰώνας, [Ἀκαδημία Ἀθηνῶν. Κέντρο Ἔρευνας τῆς
Βυζαντινῆς καὶ Μεταβυζαντινῆς Τέχνης], Ἀθήναι.
Τσιοράν, Γεώργιος (1938): Σχέσεις τῶν ρουμανικῶν χωρῶν μετὰ τοῦ Ἄθω καὶ δὴ τῶν
μονῶν Κουτλουμουσίου, Λαύρας, Δοχειαρίου καὶ Ἁγίου Παντελεήμονος ἣ τῶν Ρώσων, [Texte
und Forschungen zur byzantinisch-neugriechischen Philologie 25], Athen.
Χρυσοχοΐδης, Κρίτων (1997): Παραδόσεις καὶ πραγματικότητες στὸ Ἅγιον Ὄρος στὰ
τέλη τοῦ ΙΕ΄ καὶ στὶς ἀρχὲς τοῦ ΙΣΤ΄ αἰώνα, Ὁ Ἄθως στοὺς 14ο-16ο αἰῶνες. Τὸ Ἅγιον Ὄρος ἀπὸ
τὴν βυζαντινὴ στὴν ὀθωμανικὴ πραγματικότητα, 14ος-16ος αἰῶνες. Ἀναθεωρημένες ἀνακοινώσεις
Ἡμερίδας στὸ Ἰνστιτοῦτο Βυζαντινῶν Ἐρευνῶν τοῦ Ἐθνικοῦ Ἱδρύματος Ἐρευνῶν 17 Ὀκτωβρίου
1995 [Ἀθωνικὰ Σύμμεικτα 4], Ἀθήνα, 99-147.
- (1997Α): Πατριαρχικὸ γράμμα τοῦ Καλλινίκου Δ΄, Θησαυροὶ τοῦ Ἁγίου Ὄρους,
(Κατάλογος ἐκθέσεως), Θεσσαλονίκη, ἀριθ. 13.58.
- (1997Β): Πατριαρχικὸ καὶ συνοδικὸ, διαιτητήριο καὶ ἀποφαντικὸν γράμμα τοῦ
Σωφρονίου Γ΄, Θησαυροὶ τοῦ Ἁγίου Ὄρους, (Κατάλογος ἐκθέσεως), Θεσσαλονίκη, ἀριθ. 13.62.
- (1999): Τὸ ‘Ἄξιον Ἐστίν’. Ἱστορία, λατρεία, στό: Χρυσοχοΐδης Κρίτων, Ταβλάκης
Ἰωάννης, Οἰκονομάκη-Παπαδοπούλου Γιώτα, Τὸ ‘Ἄξιον Ἐστίν’, Παναγία ἡ Καρυώτισσα. Ἡ
ἐφέστια εἰκόνα τοῦ Πρωτάτου. Ἱστορία – Λατρεία –Τέχνη, Ἱερὰ Κοινότης Ἁγίου Ὄρους Ἄθω,
Ἅγιον Ὄρος 1999, 7-17.
- (2000): Πρωτάτο, τὸ κέντρο τοῦ ἀθωνικοῦ μοναχισμοῦ, στό: Ι. Κ. Ἁγίου Ὄρους Ἄθω,
Κειμήλια Πρωτάτου, τόμ, Α΄, Ἅγιον Ὄρος, 19-41.
- (2004): Τὰ κελλιὰ τῶν Καρυῶν, Ἅγιον Ὄρος. Τὰ κελλιὰ τῶν Καρυῶν. Ἡμερολόγιο
2004, (Ἁγιορειτικὴ Ἑστία), Θεσσαλονίκη, 1-20.
Ђурић, Cрђан (1998): Иконе од XII до XVII века, στό: Суботић (ἐπιμ.), 279, 292.
Живојиновић, Μирјана (1972): Светогорске келије и пургоби y средњем векy,
[Бизантолошки Институт. Српске Академије наyка yметности. Посебна изсања књига 13],
Београд.
- (1998): Историја Хиландара. I. Од оснивања манастира 1998 од 1335 године,
Београд.
Синдик, Душан И. (1998): Средњовековна Акта у манастиру Хиландару,
Хиландарски Зборник 10, 9-132.
Суботић, Гојко (ἐπιμ.) (1998): Манастир Хиландар, [Српска Академија Наука и
Уметности], Београд.
- (2004): Натпис у Моливоклисији, ZRBI 41, 507-521.
Суботић, Гојко, Миљковић, Бојан, Дудић, Никола (2019): Натписи манастира
Хиландара, [Српска Академија Наука и Уметности], том први XIV-XVII век, Београд.
Тодић, Бранислав (2015): Повеље цара Алексија манастиру Хиландару и стари
српски писци, Прилози за Књижевност, Језик, Историју и Фолклор, књига LXXXI, 2-16.
Actes de l Athos V. Actes de Chilandar, ἐπιμ. P. Louis Petit, B. Korablev,
[Византїйсксїй Временникъ XVII], St. Petersbourg 1911 [= Amsterdam 1975].
Archives de l’Athos XII, Actes de Saint-Pantéléèmon, ἐπιμ. P. Lemerle, Paris 1982.
Bogdanović, Dimitrije., Djurić, Vojislav J., Medaković, Dejan (1978): Chilandar,
[Jugoslovenska revija], Belgrade.
Byzantine monastic foundation documents. A complete translation of the surviving
Founder’s Typika and Testaments, ἐπιμ. John Philip Thomas, Angela Constantinides Hero,
[Dumbarton Oaks Studies 35], vol. 1, Washington D.C., 2000.
Janin, Raymond (1964): Le monachisme byzantine au moyen âge. Commende et
Typica (Xe-XIVe siècle), RÉB 22, 5-44.
Meyer, Philipp (1894): Die Haupturkunden für die Geschichte der Athosklöster,
Leipzig.
Nästurel, Petre Ş. (1945): Scarlat Calimachi et le monastère de St. Pantéléimon,
Balcania VIII, 183-186.
- (1986): Le mont Athos et les Roumains. Recherches sur leurs relations du milieu du
XIVe siècle à 1654, [OrChrAn 227], Roma.
Pavlikianov, Cyril (2008): The Athonite monastery of Vatopedi from 1462 to 1707,
[Университетска Издателство “Св. Климент Охридски”, Университетска Библиотека
481], Sofia.
Theocharides, Ploutarchos (2015): The Old Monastery of Saint Panteleemon on Mount
Athos (Paliomonastiro), once Of the Thessalonian (Tou Thessalonikeos), Περίβολος, Mélanges
offerts à Mirjana Živojinović [Vizantološki Institut. Srpske Akademije Nauka i Umetnosti,
Posebna Izdanja 44/ 1 – Zadužbina Svetog Manastira Chilandara] vol. I, Belgrade 2015, 83-90.
Published
2021-03-03
Section
Articles
Authors who publish with this journal agree to the following terms:
a) Authors retain copyright and grant the journal right of first publication with the work simultaneously licensed under a Creative Commons Attribution License that allows others to share the work with an acknowledgement of the work's authorship and initial publication in this journal.
b) Authors are able to enter into separate, additional contractual arrangements for the non-exclusive distribution of the journal's published version of the work (e.g., post it to an institutional repository or publish it in a book), with an acknowledgement of its initial publication in this journal.
c) Authors are permitted and encouraged to post their work online (e.g., in institutional repositories or on their website) prior to and during the submission process, as it can lead to productive exchanges, as well as earlier and greater citation of published work (See The Effect of Open Access).
